Złotego Yoricka zdobywają spektakle noszące w sobie tak zwany gen festiwalowy. Realizacje przełomowe – w bardzo szerokim sensie tego słowa. Te, które w jakiś sposób rozmawiają z dziełami teatralnymi z przeszłości. (…) Laureat Złotego Yoricka ma być spektaklem eksportowym i przełomowym zarazem, głębokim interpretacyjnie, innowacyjnym formalnie i gorącym politycznie w jednej chwili

Łukasz Drewniak – Selekcjoner konkursu

Zeszła edycja Złotego Yoricka, pierwsza postpandemiczna, ujawniła potrzebę szukania w Szekspirze oczyszczającego śmiechu. Wyszliśmy z samoizolacji oraz teatralnych lockdownów i chcieliśmy „Szekspira mniejszego”, dobrodusznego, wybaczającego ludziom i światu. W finałowej piątce konkursowej, zaprezentowanej gdańskiej publiczności i międzynarodowemu jury ten komediowy nurt był bardzo mocno reprezentowany.

W obecnym sezonie również ujawniła się nowa tendencja w polskich interpretacjach tragedii i komedii Szekspira. Trzy inscenizacje „Snu nocy letniej”, dwie „Miarki za Miarkę”, dwie trawestacje „Romea i Julii”, dwa razy „Król Lear” i pojedyncze prace nad „Makbetem”, „Burzą” i „Hamletem”. We wszystkich 12 polskich realizacjach dzieł Williama Szekspira najważniejszy był temat miłości. Właśnie ten wątek zainteresował twórców najmocniej, wyłuskiwali go z tragedii i komedii, nawet z drugiego planu. I była w tej strategii desperacka próba zrozumienia naszej seksualności, przyglądanie się własnej i cudzej cielesności, roztrząsanie ceny, jaką płacimy za kochanie drugiej osoby, co kryje się pod pojęciem inicjacji, czym jest walka o prawo do miłości i seksu (szczeciński „Sen nocy letniej”). Jak tradycja i konwencja formatują samo pojęcie miłości i spełnienia (dwa wrocławskie „Sny nocy letniej”) Chora miłość niewolnika do pana („How beautous mankind is!” według „Burzy”), ból niekochanych przez ojca dzieci („Córki Leara”), dramat rozpamiętywania rodzicielskich błędów, wołanie o utraconą miłość i godność („Lear” Seweryna i Opryńskiego). Wybór między miłością do człowieka i boga, prawa i ciała akcentowano w płockiej i kieleckiej realizacji „Miarki za miarkę”. W studenckich bezsłownych „Makbetach” nad wojnę, śmierć, walkę o władze ważniejsza była relacja między tanem Kawdoru i jego żoną, w tarnowskiej „Legendzie Hamleta” najmocniej wybrzmiał wątek porzuconej Ofelli, rozczarowanej miłością obu mężów Gerturdy i kobiece wcielenie Laertesa, zranione odrzuconą siostrzaną miłością.

Szekspir to wciąż najważniejszy teatralny mentor od beznadziejnych przypadków różnie pojętej miłości, wskazujący na jej kreacyjną i niszczycielską moc.

Polski teatr nauczył się Szekspira „używać”, wykorzystywać do celów większych niż teatr. To co dzieje się z Szekspirem na polskich scenach jest odbiciem tego jak wygląda dziś i czym się interesuje polski teatr. Patrzymy na tytuły tegorocznych adaptacji szekspirowskich, nazwiska członków kolektywów twórczych, miejsca realizacji i widzimy, jakie środowiska sięgają dziś po Szekspira, jak chcą go otworzyć, jaką lukę w rzeczywistości nim zapełniają. Nastąpił wyraźny zwrot ku małym formom, akcjom na granicy performansu, wyborom typu: fragment zamiast całości. Szekspir jest powodem do społecznej interwencji, plastycznym materiałem psychologiczno-sceniczno-społecznym, idealnym do obróbki nową bezprzemocową metodą pracy na próbach.

Dlatego tak wiele było w tym sezonie projektów teatru inkluzywnego, które na szekspirowskiej kanwie pokazywały przestrzeń sceny jako przestrzeń wspólnoty. Fascynujące, że to właśnie Szekspir, a nie opowieści biblijne, nie grecka mitologia, nie romantyzm albo teatr absurdu stał się punktem wyjścia dla spektakli włączających osoby z różnym spektrum niepełnosprawności w proces powstawania dzieła. Inclusive Shekspeare tak moglibyśmy nazwać szeroki front przedstawień, w którym spotykają się aktorzy profesjonalni z nieprofesjonalnymi, słyszący z niesłyszącymi, pełnosprawni z niepełnosprawnymi cieleśnie i umysłowo. Dojrzały artysta z młodzieżowym widzem. Historie zaczerpnięte z Szekspira stały się przykładem uniwersalnego języka, w którym odnajdzie się każda osoba. Szekspir jest bazą dla kulturowych asocjacji, scenicznych rytuałów, strategii integracji.

Nie mogliśmy nie zauważyć tego nurtu, nie docenić jego przełomowego charakteru. Spektakle teatru inkluzywnego nie są rewolucyjne w odczytaniu utworów Szekspira, ale praca nad Szekspirem jest dla nich początkiem rewolucji obyczajowej, świadomościowej, równościowej, tożsamościowej. Szekspir jest pretekstem i tworzywem, upragnionym sojusznikiem i pożądanym towarzyszem podróży przez odmieniony teatr. Jakby już nie Szekspir, gest sięgnięcia po jego utwory nobilitował teatr, tylko sam teatr doceniał Szekspira w procesie poszerzania inkluzywności.

Stąd taki a nie inny wybór finałowej piątki Złotego Yoricka. Przestawiamy celownik wrażliwości. Wyróżniamy w werdykcie zarówno pogłębione interpretacje twórczości Stratfordczyka, jak i projekty sztuki włączającej pokazujące jak naturalną płaszczyzna rozmowy o fundamentach człowieczeństwa jest dzieło Szekspira. Zderzamy w werdykcie strategie i emocje nieporównywalne, zrównujemy odmienne sposoby obecności i ekspresji scenicznej. Szekspir jest pretekstem dla pracy teatru nad świadomością widza i obywatela, nowy teatr jest pretekstem dla kolejnego triumfu Szekspira.

W teatrze inkluzywnym Szekspir niekoniecznie jest tekstem, Szekspir jest alfabetem.

Inclusive Shakespeare includes also the theatre.

Łukasz Drewniak – Selekcjoner konkursu

• Pierwszym laureatem nagrody był Teatr Polski w Warszawie, który otrzymał ją za spektakl „Stracone Zachody Miłości” w reżyserii Maciej Prusa.
• W 1995 nagroda przyznana została Teatrowi Polskiemu we Wrocławiu za „Romeo i Julię” w reżyserii Tadeusza Bradeckiego z Jolantą Fraszyńską i Robertem Gonerą w rolach głównych.
• W 1996 roku główna nagroda nie została przyznana, natomiast wyróżnienie otrzymał spektakl Centrum Sztuki Teatr Dramatyczny z Legnicy „Jak wam się podoba” w reż. Roberta Czechowskiego, ze scenografią Małgorzaty Bulandy
• 1997 roku konkurs przyjął nazwę „Ogólnopolski Konkurs na Inscenizację Dzieł Dramatycznych Wiliama Szekspira”. Konkurs był współorganizowany z Ministerstwem Kultury. Jury w składzie: Teresa Budzisz Krzyżanowska, Olgierd Błażewicz. Tadeusz Bradecki, Jerzy Sokołowski, Władyslaw Zawistowski przyznał główną nagrodę Teatrowi Dramatycznemu m. St. Warszawy za realizację „Jak Wam się Podoba” w reżyserii Piotra Cieślaka oraz dwie nagrody dla teatrów: Teatru Polskiego z Warszawy za inscenizację „Juliusza Cezara” oraz w reżyserii Macieja Prusa i Starego Teatru z Krakowa za „Burzę” w reżyserii Rudolfa Zioło. Jury przyznało również 5 nagród indywidualnych oraz wyróżnienia.
• 1998 W tym roku jury postanowiło przyznać pierwszą nagrodę – Złotego Yoricka – zespołowi Starego Teatru z Krakowa za Miarkę za miarkę w reżyserii Tadeusza Bradeckiego, drugą nagrodę zespołowi Teatru Ludowego z Nowej Huty za Wesołe Kumoszki z Windsoru w reżyserii Jerzego Stuhra, a trzecią – Tragedii szkockiej według Makbeta Teatru im. Witkacego w Zakopanem, w reżyserii Bartłomieja Wyszomirskiego
• 1999 wyróżnienie otrzymał „Koriolan” w reżyserii Krzysztofa Kopki, Centrum Sztuki Teatr Dramatyczny z Legnicy.
• 2000 Złotego Yoricka zdobył Teatr Powszechny z Warszawy za „Wesołe Kumoszki z Windsoru” w reżyserii Piotra Cieplaka.
• 2001 Złotego Yoricka zdobył „Król Lear” w reżyserii Mikołaja Grabowskiego Teatru Nowego z Łodzi. Specjalną nagrodę za wybitną kreację aktorską ufundowaną przez Bank PKO S.A. przyznano Zbigniewowi Zapasiewiczowi za rolę tytułową w spektaklu „Król Lear” w reżyserii Piotra Cieplaka Teatru Powszechnego z Warszawy.
• W 2002 roku jury Konkursu zdecydowało nie przyznawać głównej nagrody – Złotego Yoricka. Postanowiono jednakże ustanowić wyróżnienie dla „Snu Nocy Letniej” w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego, przedstawienia przygotowanego przez Teatr Narodowy w Warszawie.
• 2003. Złotego Yoricka otrzymał spektakl „Burza” w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego, Teatru ROZMAITOŚCI w Warszawie. Jury zdecydowało się także wyróżnić spektakl ”Wieczór Trzech Króli” w reżyserii Katarzyny Deszcz – Teatru Ludowego z Nowej Huty. Postanowiono również przyznać specjalną nagrodę pozaregulaminową dla spektaklu „Morze i Zwierciadło. Komentarz do Burzy Szekspira” w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego – Teatru Narodowego z Warszawy.
• 2004. Złotego Yoricka otrzymał spektakl „Ryszard III” w reżyserii Janusza Wiśniewskiego, Teatru Nowego w Poznaniu. Wyróżniono również przedstawienie „Jak Wam Się Podoba” Teatru im. Bogusławskiego z Kalisza, w reżyserii Roberta Czechowskiego.
• 2005. Złotego Yoricka otrzymał spektakl „Komedia omyłek” w reżyserii Macieja Prusa, Teatru Nowego w Łodzi. Jan Klata wraz ze swym przedstawieniem „H.” został uhonorowany nagrodą indywidualną na najlepszą inscenizację dzieł dramatycznych Szekspira.
• 2006. Jury postanowiło nie przyznawać nagrody głównej Złotego Yoricka. Przyznano natomiast dwa wyróżnienia: pierwsze wyróżnienie dla Teatru Jeleniogórskiego za spektakl „Romeo i Julia” w reżyserii Krzysztofa Rekowskiego oraz drugie wyróżnienie dla Teatru Ludowego w Krakowie za spektakl „Ryszard III” w reżyserii Jerzego Stuhra.
• 2007. Nagrodą Złotego Yoricka została uhonorowana adaptacja „Miarki za miarkę” w reżyserii Anny Augustynowicz w wykonaniu zespołu Teatru Powszechnego z Warszawy.
• 2008. Złotego Yoricka otrzymał spektakl „Burza” w reżyserii Janusza Wiśniewskiego, Teatru Nowego w Poznaniu. Wyróżnienie otrzymał „Hamlet” Teatru Polskiego we Wrocławiu, w reżyserii Moniki Pęcikiewicz.
• 2009. Jury nie przyznało nagrody głównej. Honorowe wyróżnienie otrzymał spektakl w reżyserii Agaty Duda-Gracz „Otello. Wariacje na temat”, Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi. I Wyróżnienie otrzymał spektakl „Poskromienie złośnicy” Teatru Wybrzeże z Gdańska, w reżyserii Szymona Kaczmarka
• 2010. Jury nie przyznało głównej nagrody. Wyróżnienie otrzymał spektakl „Co chcecie albo Wieczór Trzech Króli” w reżyserii Michała Borczucha, Teatru im. J. Kochanowskiego w Opolu.
• 2011. Jury nie przyznało głównej nagrody. Przyznano wyróżnienie dla Teatru im. Stefana Żeromskiego w Kielcach za spektakl „Hamlet” w reżyserii Radosława Rychcika.
• 2012. Złotego Yoricka otrzymał „Ryszard III”, w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego, wystawiony przez Teatr im. Jaracza w Łodzi.
• 2013. Złotego Yoricka otrzymał spektakl „Każdy musi kiedyś umrzeć Porcelanko, czyli rzecz o Wojnie Trojańskiej. Spektakl Agaty Dudy-Gracz inspirowany „Troilusem i Kresydą” Williama Szekspira” Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.
• 2014. Złotego Yoricka przyznano spektaklowi „Poskromienie złośnicy” w reżyserii Katarzyny Deszcz z Teatru im. Żeromskiego w Kielcach.
• 2015. Laureatem Złotego Yoricka został „Król Lear” w reżyserii Jana Klaty z Narodowego Starego Teatru w Krakowie.
• 2016. Złoty Yorick trafił do Teatru Powszechnego w Warszawie za „Juliusza Cezara” w reżyserii Barbary Wysockiej.
• 2017. Nagrody nie przyznano.
• 2018. Nagrody nie przyznano. Przyznane zostały dwa równorzędne wyróżnienia dla: Teatru Muzycznego Capitol we Wrocławiu za spektakl „Makbet” w reżyserii Agaty Dudy-Gracz oraz dla Teatru Pieśń Kozła z Wrocławia za spektakl „Hamlet – komentarz” w reżyserii Grzegorza Brala
• 2019. Nagroda trafiła do Nowego Teatru im. Witkacego w Słupsku za spektakl Kupiec Wenecki w reżyserii Szymona Kaczmarka.
• W 2020 r. Konkurs o Złotego Yoricka został odwołany ze względu na zamknięcie teatrów spowodowane pandemią COVID-19
• 2021. Nagrodę przyznano Teatrowi im. Juliusza Słowackiego w Krakowie za spektakl „Hamlet” w reżyserii Bartosza Szydłowskiego.
• 2022. Nagrodę dostały Polski Teatr Tańca w Poznaniu i Bodytalk w Münster za spektakl „Romeos & Julias unplagued. Traumstadt”.